AQSh va Hindiston munosabatlari oxirgi yillarda ancha kuchayib bormoqda. Ayniqsa, Tramp ma’muriyati Hindiston bilan strategik hamkorlikni kengaytirishga alohida e’tibor qaratmoqda. Bu jarayonning ortida bir nechta muhim sabablar yotadi va ularning har biri global kuch muvozanatiga ta’sir qilishi mumkin.
Geosiyosiy omillar
Hindiston bugungi dunyoda tobora muhim geosiyosiy o‘yinchiga aylanib bormoqda. Xitoyning mintaqaviy va global miqyosdagi ta’siri ortib borayotgan bir paytda, AQSh uchun Hindiston bilan yaqin hamkorlik qilish strategik zaruratga aylandi. Xitoyning Janubiy Xitoy dengizida harbiy mavjudligini oshirishi, iqtisodiy ekspansiyasi va “Bir makon, bir yo‘l” loyihasi Vashingtonni tashvishga solmoqda. Shuning uchun AQSh Hindiston bilan harbiy va iqtisodiy aloqalarni mustahkamlash orqali Xitoyning ta’sirini cheklashga urinmoqda.
Savdo va iqtisodiy manfaatlar
Tramp prezidentligi davrida AQSh o‘z savdo hamkorliklarini qayta ko‘rib chiqdi va Hindiston bu jarayonda muhim o‘rinni egalladi. Hindiston yaqin yillarda dunyoning uchinchi yirik iqtisodiyoti bo‘lishi kutilmoqda, bu esa AQSh kompaniyalari uchun ulkan imkoniyatlar yaratadi. AQSh va Hindiston o‘rtasidagi savdo hajmi ortib borayotgani, IT, farmatsevtika va mudofaa sohalaridagi hamkorlik kengayib borayotgani bunga yaqqol misol bo‘la oladi.
Harbiy hamkorlik
AQSh Hindistonga zamonaviy harbiy texnologiyalarni taqdim etishga tayyor. F-35 qiruvchi samolyotlari, ilg‘or dengiz qurollari va harbiy texnologiyalarni yetkazib berish masalasi Tramp va Modi uchrashuvida muhokama qilindi. Bu Hindistonning harbiy salohiyatini oshirish bilan birga, AQShning global mudofaa strategiyasiga ham mos keladi. Bundan tashqari, AQSh va Hindiston o‘rtasida harbiy mashg‘ulotlar va qo‘shma operatsiyalar soni ortib bormoqda.
Rossiya va BRICS davlatlariga ta’siri
Hindiston an’anaviy ravishda Rossiya bilan yaqin harbiy aloqalarga ega. Ammo AQSh bilan yaqinlashish bu munosabatlarga ta’sir qilishi mumkin. Agar Hindiston AQShning ilg‘or harbiy texnologiyalariga bog‘lanib qolsa, Moskva bilan bo‘lgan qurol-yarog‘ savdosi kamayishi ehtimoli bor. Bu esa Rossiyaning iqtisodiy va harbiy strategiyasiga bevosita ta’sir ko‘rsatishi mumkin. BRICS doirasida ham Hindistonning AQSh bilan yaqinlashishi ushbu blok ichida ichki tafovutlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Xulosa
Tramp Hindiston bilan hamkorlikni kuchaytirish orqali Xitoyning kuchayishiga qarshi turish, AQShning global iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish va harbiy hamkorlikni kengaytirishga intilmoqda. Hindiston esa bu hamkorlikdan o‘zining texnologik va harbiy salohiyatini oshirish uchun foydalanmoqda. Ammo bu jarayon Rossiya va BRICS davlatlari bilan bo‘lgan aloqalarga ta’sir qilishi, shuningdek, Hindistonning strategik mustaqilligiga bosim o‘tkazishi mumkin. Shu sababli, bu hamkorlikning uzoq muddatli natijalari qanday bo‘lishi hali ham ochiq savol bo‘lib qolmoqda.
Rahmatov Qahhor (JIDU,IXTI)
Manba: CSIS